Ανατολικά της Εξάνθειας και σε υψόμετρο 800 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας βρίσκεται η τοποθεσία Γαβριάς. Εκεί βρίσκονταν ένας παλιός οικισμός, το Παλιό Χωριό, που μαζί με άλλους μικροοικισμούς της ευρύτερης περιοχής δημιούργησαν το σημερινό χωριό.
Στο Παλιό Χωριό πλέον υπάρχει μόνο το εξωκκλήσι της Παναγιάς.
Ένας αγαπημένος τόπος συνάντησης για τους Ξαθείτες που ανεβαίνουν να γιορτάσουν τη μέρα της Παναγίας σε ένα τόπο γεμάτο θύμισες από τα παιδικά τους χρόνια. Από τα χρόνια εκείνα που η πλαγιά του λόφου γέμιζε χρώμα και φωνές. Το πλήθος από νωρίς το πρωί είτε με τα πόδια, ή με μουλάρια, άλογα και γαϊδουράκια, στολισμένα με πολύχρωμα μάλλινα, υφαντά καβαλοσκούτια (ή σαμαροσκούτια), ανέβαιναν την κακοτράχαλη πλαγιά και έδιναν ζωή ακόμα και σήμερα στο εκκλησάκι.
Από το σημείο η θέα προς το Ιόνιο είναι σαγηνευτική.
Το εξωκλήσι ανήκε στην οικογένεια Γράψα, που μαζί με αυτή των Βλαχαίων ήταν οι πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή.
Πρόκειται για ένα αρκετά μεγάλο εξωκλήσι, με πέτρινους τοίχους και γυναικωνίτη.
Εσωτερικά οι τοίχοι και το ξύλινο ταβάνι του είναι εικονογραφημένα, ενώ υπάρχουν επίσης εικόνες αγίων στο τέμπλο του αλλά και άλλες με θέματα από την Παλαιά Διαθήκη. Γράφει ο Νίκος Βλάχος: «Στον αριστερό τοίχο ένας μεγάλος πίνακας παριστάνει τον παράδεισο με τον Αδάμ και την Εύα και τον διάβολο ως «όφιν» τυλιγμένο στο δέντρο να προσφέρει το μήλο στην Εύα. Στο στηθαίο του γυναικωνίτη άλλος πίνακας «Ο διωγμός των Πρωτοπλάστων» … Και στο δεξιό τοίχο άλλος μεγάλος πίνακας «η θυσία του Αβραάμ»».
Στο δυτικό μέρος της εκκλησίας, βρίσκεται ένα άλλο κτίσμα το «κελί», με πέτρινους τοίχους και ξύλινη στέγη, χωρίς ταβάνι όμως. Μεταξύ της εκκλησίας και του «κελιού» βρίσκεται υπόγεια στέρνα (δεξαμενή) νερού.
Στα παλαιότερα χρόνια υπήρχε ζωή γύρω από το εκκλησάκι καθώς κάτοικοι του χωριού το επισκέπτονταν συχνά λόγω των γεωργικών και κτηνοτροφικών εργασιών του, ενώ για χρόνια το «κελί» φιλοξενούσε έναν καλόγερο. Στην Κατοχή αποτελούσε καταφύγιο των καταδιωκόμενων από τους Ιταλούς και κέντρο συζητήσεων για το πώς να δράσουν κατά του κατακτητή.
Το εκκλησάκι γιορτάζει 15 Αυγούστου.
Πηγή: Νίκος Θ. Βλάχος Το Χωριό μας Εξάνθεια Λευκάδας Ιστορία και Θρύλοι
Εκδοση Δήμου Σφακιωτών Λευκάδας Αθήνα 2009
